A) MADDELERİN AYRIŞMA YÖNTEMLERİ
Karışımların bileşenlerine ayrılması
1. Homojen karışımların ayrılması
2. Heterojen karışımların ayrılması
Bileşiklerin ayrışması
1. Isı enerjisi ile ayrışma
2. Elektrik enerjisi ile ayrışma (Elektroliz)
3. Başka ayırma teknikleri B) BİLEŞİKLERİN AYRIŞMA YÖNTEMLERİ
Bileşiklerin ayrışması, karışımların ayrışması kadar kolay olmaz. Daha fazla enerji ve zaman gerektirir. Başlıca ayrışma teknikleri şunlardır :
• Isı enerjisi ile ayrışma
• Elektrik enerjisi ile ayrışma
• Başka ayırma teknikleri
Şimdi bu yöntemlerden biri olan elektrolizi öğrenelim:
C)ELEKTROLİZ
Bileşiklerin elektrik enerjisi yardımıyla elementlerine ayrılmasına elektroliz denir. NaCl örneğini inceleyelim:
Na+1 + Cl -1 ayrışmasını örnek alırsak ;ÒNaCl
Elektroliz olayında iki elektrot vardır.Bunlardan biri anot, diğeri katottur. Anotta (-) yüklü tanecikler, katotta ise (+) yüklü tanecikler toplanır. Bu sayede bileşik elementlerine ayrışır.
D) ISI ENERJİSİ İLE AYRIŞTIRMA
Isı enerjisi yolu ile bileşiklerin ayrıştırılması:
Bileşiğin ısıtılması ve ısının verdiği enerji ile kimyasal reaksiyona girerek bileşenlerine ayrılması sağlanır. Sık kullanılan bir ayrıştırma yöntemidir.
E) Örnek Deney:
BİLEŞİKLERİN ELEMENTLERİNE AYRIŞMASI
DENEYİN AMACI:Elektrik enerjisi yardımıyla suyun bileşenlerine ayrılmasının gözlenmesi.
DENEYDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER:
ü1 Bağlama parçası (İkili 2 Adet)
Beherglas (250 ml’lik 1 Adet)
Bunzen kıskacı (2 Adet)
Bunzen mesnedi (2 Adet)
Çelik elektrot (2 Adet)
Deney tüpü (2 Adet)
Dereceli silindir (1 Adet)
Güç kaynağı (12V-DC 1 Adet)
Kibrit (Öğrenci getirecek)
Krokodilli kablo (2 Adet)
Lastik tıpa (Deliksiz 2 Adet)
Sodyum bikarbonat (NaHCO3 2 g)
Spatül (1 Adet)
Tüp sporu (1 Adet)
DENEY DÜZENEĞİ:
KONU HAKKINDA ÖN BİLGİLER:
İki veya daha fazla madde özelliklerini kaybederek yeni özellikte bir madde meydana getirirler ki bu maddeye “Bileşik” denir.İşte bazı bileşikleri, elektrik enerjisi kullanarak bileşenlerine ayrıştırılmasına elektroliz denir. Suyun elektrolizinde su, elektrik akımı yardımı ile kendini oluşturan Oksijen gazı ve Hidrojen gazına ayrıştırılabilir. Bazı katı bileşikler eritilerek elektroliz yöntemi ile bileşenlerine ayrılabilir. Elektroliz yönteminde pozitif kutba anot, negatif kutba ise katot denir. İletkenliği sağlayan çözeltiye de elektrolit denir.
DENEYİN YAPILIŞI:
Deney düzeneğini kurarak size verilen 250 ml’lik beherglasın içine çeşme suyundan dereceli silindir yardımı ile 200 ml koyunuz.2 gram sodyum bikarbonatı bu su içinde spatül ile karıştırarak çözünüz.
İki deney tüpünü çeşme suyu ile doldurarak içinde hava boşluğu kalmayacak şekilde beherglasda ki su içine yerleştiriniz.Bunzen kıskacı yardımı ile deney tüplerini bunzen mesnedine tutturunuz.
Çelik elektrotları deney tüplerinin içine yerleştiriniz.Çelik elektrotların uçlarına krokodilli kabloları tutturarak güç kaynağının artı ve eksi uçlarına bağlayınız. DİKKAT:Çelik elektrotlara doğru akım verilecek.
Güç kaynağını açarak doğru akım veriniz. Deney tüplerinden birisi gaz ile tamamen dolduğu zaman akımı kesiniz.
Deney tüplerini beherglasın içinde iken lastik tıpa ile kapatarak beherglasın içinden çıkarınız. Deney tüplerini tüp sporuna koyunuz.
Deney tüplerinde biriken gazların hacimlerini karşılaştırarak defterinize not ediniz.
Deney tüplerinden birisini alarak yanmakta olan kibrit alevine yaklaştırınız ve ağzındaki lastik tıpayı çıkararak gözleminizi defterinize not ediniz.
7.basamaktaki işlemleri, aynen ikinci deney tüpü için de yapınız.Gözlemlerinizi defterinize not ediniz.
DENEY GÖZLEM SORULARI :
Kibrit alevi yaklaştırıldığında deney tüplerindeki gazların davranışı nasıldır?
Hangi deney tüplerinde oksijen ve hidrojen gazları toplandığını söyleyebilir misiniz?
D) Örnek Deney 2
POTASYUM KLORATIN (KCIO3 )KİMYASAL YOLLA* AYRIŞTIRILMASININ İNCELENMESİ
HAZIRLIK SORUSU:
Bileşiklerin hangi yöntemlerle ayrıştırılabileceğini araştırınız. Örnekler veriniz.
KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER:
1- iki adet deney tüpü ( biri büyük biri küçük
* 9- destek çubuğu
2- dik açılı cam boru
10- bunzen kıskacı
3- su
11- bağlama parçası
4- ispirto ocağı
12- kibrit
5- bir adet üçayak
13- cam çubuk
6- spatül
14- 400 ml ‘lik beherglas
7- delikli lastik tıpa
15- potasyum klorat
8- plastik boru
16- terazi ve tartım takımı
DENEY DÜZENEĞİ:
DENEYİN YAPILIŞI:
1-Küçük deney tüpüne 4 gram potasyum klorat koyunuz.
2-Cam boru takılmış tek delikli lastik tıpa tüpün ağzına yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi yerleştirilir. Tüp ile tıpa arasında boşluk olmamasına özen gösterilmelidir.
3-Beherglasa ¾* oranında su koyunuz. Büyük deney tüpünün içini hava almayacak şekilde su doldurarak* sekildeki gibi* beherglasın içine yerleştiriniz.
4-İspirto ocağını yakarak, küçük tüpte gaz çıkışı bitene kadar ısıtınız.
5-Gaz çıkışı bitince ısıtma* işlemini durdurunuz. Lastik boruyu büyük tüpün ağzından çıkarınız.Beherglastaki tüpün ağzını baş parmağınızla kapatarak hava almayacak şekilde* çıkarınız.
6-Çıkardığınız tüpün ağzına* yanan bir kibrit alevi tutup, sonuçlarını gözlemleyiniz.
DENEYİN SONUCU:
Bu deneyde Potasyum klorat ( KCIO3 ) ısınma sonucu yapısal bir değişikliğe uğrayarak bozunmuştur.Bozunma sonucu Potasyum klorata görünüşte çok benzeyen Potasyum klorür(KCI)* ile Oksijen* gazı (O2)* oluşmuştur.
Oluşan gazın oksijen olduğunu yanan kibrit alevinin daha parlak yanmasını sağladığını gözlemleyerek anlayabilirsiniz.********* ************************************************** ************ ISI
KCIO3******* ®********* KCI********* +******* 3/2 O2
********************************************** (Potasyum klorat)********** (Potasyum klorür)***************** (Oksijen )
TEORİK BİLGİ:
Karışımları bileşenlerine ayırma işlemlerinde FİZİKSEL yollar kullanılır. ( Süzme, eleme, damıtma, mıknatısla ayırma, suda çözme, özkütle farkı ile ayırma, ...vb.) Çünkü karışımın oluşumu fiziksel bir olaydır.
******************** Bileşiklerin oluşumları KİMYASAL* olduğundan,* ayrıştırılma işlemleride ancak kimyasal yollarla sağlanabilir.Bileşiklerin ayrıştırılması işlemlerinde* en yaygın* olanları şunlardır:
1-Isı Enerjisi ile ayrıştırma
2-Elektrik Enerjisi ile ayrıştırma (ELEKTROLİZ ) |
